Linia Piastów -> Najważniejsze informacje.

09.09.2007

14:29

[3]

Paradox [ Loon ABO mode ]

Masz moje wypracowanie z liceum, myślę, że tam zebrałem wszystko, co najistotniejsze :).

Omów rozwój państwa polskiego w okresie piastowskim

W pracy tej zostanie omówiony rozwój państwa polskiego w okresie panowania władców z dynastii Piastów (z uwzględnieniem rozbicia dzielnicowego) od początków panowania Mieszka I (umownie - 960 r.) do końca panowania KazimierzaWielkiego w 1370 roku. Opisane zostaną zmiany terytorialne na obszarze Pomorza, terenów Grodów Czerwieńskich oraz granicy z Niemcami i Czechami, reformy prawne, gospodarcze i przemysłowe w Polsce, a także jej polityka międzynarodowa, relacje z sąsiadami, cesarstwem i papiestwem oraz starania władców polskich o koronę.

Przedstawiciele dynastii Piastów dokonali zjednoczenia ziem, należących do często konkurujących ze sobą plemion w jeden, spójny organizm państwowy. To właśnie im zawdzięczamy w dużej mierze fakt, że Polska już od X wieku naszej ery stała się liczącym się państwem europejskich, krzyżując nieraz plany tym najmocarniejszym i powoli budując swoją potęgę.

Już pod koniec rządów legendarnego władcy Polan, Siemomysła (lub – jak podają inne źródła – już na początku władzy Mieszka I) doszło do otoczenia Gniezna siecią wielu grodów. Przejął państwo obejmujące swoim zasięgiem dzisiejszą Wielkopolskę, Mazowszę oraz Ziemię Sieradzko-Łęczycką. W czasie swoich ponad trzydziestoletnich rządów poszerzył je jednak o całe Pomorze Zachodnie, Śląsk, Małopolskę wraz z Ziemią Krakowską oraz Ziemię Sanodmierską i Ziemię Lubelską. Być może przez pewien czas (do 981 roku) w jego posiadaniu znajdowały się również Grody Czerwieńskie.

Mieszko I postrzegany jest jako sprawny polityk, który zawarł liczne sojusze między innymi z Czechami, Skandynawami czy też Cesarstwem Niemieckim. Swoje nowe państwo potrafił sprawnie zorganizować od strony administracyjnej i choć przez cały czas towarzyszył mu problem poczucia odrębności wchodzących w skład Polski plemion, jego żelazna ręka skłaniała je do integracji. W realizacji swoich zamierzeń sprawnie pomagała mu armia - drużyna książęca. Mieszko I miał też spory talent dyplomatyczny. W 966 roku przyjął chrzest, który miał olbrzymie konsekwencje dla całego narodu. Przede wszystkim uniknął zagrożenia ze strony Zachodniej Europy, która siłą niosła chrystianizację krajom pogańskim, zyskał pretekst do ataków na Prusów, wspólna wiara miała pomóc w jednoczeniu plemion. Chrzest rozpoczął także napływ kultury łacińskiej do Polski. Na dwór przybywali pierwsi wykształceni i potrafiący pisać doradcy, rozpoczęto też tworzenie organizacji kościelnej. Powstało wówczas pierwsze biskupstwo misyjne. Własne kościoły najprawdopodobniej posiadały również własne, mniejsze grody co sprzyjało lokacji nowych miast. Najliczniejszą grupą społeczną w państwie Mieszka I byli wolni chłopi (kmiecie), uprawiający własną ziemię. To na nich spadał obowiązek utrzymywania państwa. Charakterystycznym elementem państwa Mieszka, było istnienie tzw. wsi służebnych, czyli osad specjalizujących się w produkcji określonych produktów. Przez Polskę przechodziło wiele szlaków handlowych, dzięki czemu rozwinął się również handel. Najprawdopodobniej w czasach Mieszka I rozpoczęto bicie pierwszej polskiej monety – denarów. Mieszko w czasie swoich rządów praktycznie podwoił obszar Polski, wybudował wiele nowych, silnych grodów oraz kościołów, a także prowadził znakomitą politykę zagraniczną, dając podwaliny swoim następcom do dalszej budowy świetności państwa polskiego.
Bolesław Chrobry rozszerzył terytorium Polski o Morawy, Słowaczyznę, Pomczanię, Grody Czerwieńskie Łużyce i Milsko. Krótko panował również nad Czechami, Miśnią i częścią Rusi Kijowskiej. W 1000 roku doprowadził do powstania metropolii gnieźnieńskiej i trzech biskupstw (kołobrzeskiego, krakowskiego, wrocławskiego). Popierał również misje na tereny Prusów (licząc zapewne na możliwą dzięki temu ekspansję terytorialną). Bardzo ważnym wydarzeniem za życia Chrobrego był zjazd gnieźnieński, gdzie poza symboliczną koronacją Chrobrego na króla, doszło również do znacznego ocieplenia stosunków polsko-niemieckich. Otworzyło mu to drogę do licznych podbojów. Od tego czasu Chrobry starał się również o koronacje. Starania te zakończyły się sukcesem w 1025 roku. To z kolei w znacznym stopniu zwiększyło prestiż państwa, doprowadziło też do wzrostu tożsamości narodowej Polaków. Za jego rządów Polska zyskała też silną pozycję polityczną - stała się liczącym się państwem europejskim, a dzięki koronacji, wyniesionym do pozycji równorzędnej z innymi królestwami chrześcijańskimi.
Syn Bolesława Chrobrego, Mieszko II Lambert swoje panowanie rozpoczął od koronacji co z kolei przypieczętowało status Królestwa Polskiego w średniowiecznej Europie. W czasach jego rządów w Polsce rozpoczął się poważny kryzys spowodowany między innymi poczuciem odrębności mieszkańców podbitych niedawno ziem, powolny rozwój administracji i kadry urzędniczej, obciążanie społeczeństwa licznymi nowymi podatkami czy też chęć uwolnienia się rycerstwa od władzy centralnej. I choć początkowo władca z sukcesami atakował Saksonię, tak wkrótce ataki sąsiadów okazały się zbyt silne. Doszło do pierwszych, tak poważnych w skutkach walk o władzę między braćmi – Mieszkiem II i Bezprymem. Mieszko co prawda zwyciężył, ale przy tym zrzekł się insygniów koronacyjnych, tym samym spychając kraj do rangi księstwa. Na dodatek od kraju odłączyło się Mazowsze, a Czeski Król Brzetysław podbił Śląsk i Wielkopolskę. Kraj pogrążył się w chaosie i kryzysie, od 1034 do 1039 roku pozostając bez silnego przywódcy.
W 1039 roku Cesarz Henryk II oraz Jarosław Mądry pomogli synowi Mieszka II, Kazimierzowi, odzyskać tron w Polsce, a także odzyskał Mazowsze oraz zwierzchnictwo nad Śląskiem. Władca przystępił do licznych reform, które mają za zadanie odnowę Polski. Wtedy właśnie została przeprowadzona reforma wojskowa, wojowie służący w armii mieli za swoją służbę otrzymywać ziemię. To z kolei znacznie odciążyło budżet państwa. W czasach panowania Kazimierza Odnowiciela nastąpił również znaczny rozwój Krakowa, gdzie władca przeniósł między innymi arcybiskupstwo.
W 1058 roku na tronie polskim zasiadł Bolesław Śmiały. Szybko dokonuał też zmiany orientacji politycznej z procesarskiej na propapieską. Dzięki temu w Polsce została utworzona metropolia gnieźnieńska i kilka nowych biskupstw (między innymi w Płocku). Poparcie papieża wiązało się również z uzyskaniem zgody na koronacje, na którą Bolesław Śmiały otrzymał zgodę w 1079 roku. Uniezależnił również Śląsk od Niemiec (do tej pory Polska musiała płacić stosowny trybut) i ingerował w sytuację polityczną Czech, Rusi oraz Węgier. To właśnie za jego panowania Polska uzyskała stabilizację i niezależność na arenie międzynarodowej, a kryzys wczesnopiastowski został zażegnany. W kraju zaczęto bić nową, srebrną monetę. Sytuację zaczął jednak komplikować wewnętrzny konflikt z możnymi, którzy sprzeciwiali się rządom żelaznej ręki. Spór i morderstwo św. Stanisława doprowadziły do tego, że król musiał uciekać z kraju, a na tronie zasiadł zdecydowanie mniej zdolny monarcha – jego brat, Władysław Herman.
Rządy Władysława Hermana zaczęły chylić Polskę ku kolejnemu kryzysowi. Prowadził politykę procesarską, zrezygnował też z królewskiej korony. W rzeczywistości, władzę (bardzo brutalną zresztą) sprawował za niego wojewoda Sieciech. Został on pokonany przez sprzymierzonych ze sobą synów Hermana – Zbigniewa i Bolesława, zmusili oni potem ojca do podzielenia między nich kraju na dwie dzielnice. W tym okresie doszło również do znacznego wzrostu siły możnych, którzy często wywierali wpływ na decyzje króla.
Po jego śmierci doszło do bardzo poważnych starć o władzę pomiędzy braćmi, które wyniszczyły kraj, na dodatek zaangażowane zostały w nie inne państwa, między innymi Cesarstwo Niemieckie. Zwycięski (także dzięki pomocy Węgier i Czech) Bolesław szybko zaczął prowadzić ożywioną politykę zagraniczną, podbił Pomorze Gdańskie, następnie Zachodnie i Zaodrzańskie. Pomorze Gdańskie włączono do Polski, a na Zachodnim władzę sprawował (jako lennik) Wracisław. Ponowił również koncepcję misji chrystianizacyjnych na Prusy, co doprowadziło do utworzenia nowych biskupstw we Włocławku i na Wolinie. Zjednoczył się również sojuszem z Danią i Szwecją. Mimo tych sukcesów, rządy Bolesława Krzywoustego są oceniane raczej negatywnie. Pomijając wyczerpujące wojny ze Zbigniewem, książę podzielił kraj pomiędzy swoich pięciu synów co z kolei doprowadziło do bardzo poważnego w skutkach kryzysu i tym samym rozbicia dzielnicowego.
Paradoksalnie, władcy poszczególnych dzielnic dążyli do zjednoczenia kraju. Z tego też powodu do sytuacji wewnętrznej w Polsce często mieszani byli władcy zagranicznych krajów oraz cesarstwa – to właśnie u nich książęta polscy szukali poparcia. Jeden z nich, Mieszko III próbował za wszelką cenę odbudować potęgę Polski. Prowadził aktywną politykę zagraniczną, starał się o przyłączenie do Polski Pomorza, odbudowywał skarbiec, przyświecał mu również cel zjednoczenia wszystkich dzielnic. Kolejny pretenedent do tronu, Kazimierz II Sprawiedliwy w celu zdobycia władzy, musiał nadać szlachcie i duchowieństwu liczne przywileje. Zrzekł on się prawa do dziedziczenia dóbr po zmarłych biskupach, pozwolił kościołowi pobierać opłaty za pełnienie niektórych usług, zwolnił duchowieństwo z wielu opłat na rzecz państwa i ustanowił odrębne sądownictwo dla kleru. To z kolei przysporzyło mu wielu zwolenników wśród stanów wyższych duchowieństwa i możnych. Mimo krótkotrwałej stabilizacji, po jego śmierci sytuacja w Polsce stała się jeszcze bardziej chaotyczna. Przeciwni do tej pory zjednoczeniu mieszczanie Wielkopolski i Małopolski zaczęli popierać ideę zjednoczenia – miało ono zagwarantować im lepszą ochronę pod względem militarnym i celnym. Na dodatek w kraju podupadał handel, a feudałowie mieli dość wyniszczających wojen - chcieli utworzenia mocnego państwa, zdolnego do obrony przed najeźdźcami z zewnątrz (z pewnością jednym z największych błędów władców w trakcie rozbicia dzielnicowego, było sprowadzenie przez Konrada Mazowieckiego Krzyżaków). Z czasem w Polakach zaczęła się budzić myśl patriotyczna, szczególnie mieszkańcy Małopolski i Wielkopolski dążyli do zjednoczenia. W 1300 roku, kiedy królem Polski został czeski władca Wacław II, zjednoczona była już naprawdę spora część kraju.
Ostateczne zadanie jednoczenia przypadło Władysławowi Łokietkowi, który zjednoczył praktycznie całą Polskę, za wyjątkiem Śląska i Mazowsza. W roku 1320 sięgnął po koronę i stał się pierwszym polskim władcą, który od czasów rozbicia dzielnicowego zyskał miano króla. Prowadził wojnę z Zakonem Krzyżackim, która jednak zakończyła się utratą Ziemi Dobrzyńskiej i Kujaw.
Od 1333 roku władzę sprawował ostatni z rządzących Piastów, syn Władysława Łokietka – Kazimierz Wielki. Pod wpływem bardzo wielu jego reform doszło do mocnej integracji państwa, powstania licznych miast i wsi, rozwinięcia szlaków i punktów handlowych, powstał też szereg zamków, fortyfikacji i innych murowanych budowli. Kraj rozwinął się również dzięki reformom ekonomiczno-walutowym – ujednoliceniu waluty, wprowadzeniu skarbu państwa, wprowadzeniu stałego podatku. Zreformowana została również administracja i sądownictwo, a prestiż kraju bardzo zwiększyło otwarcie Akademii Krakowskiej, która poziom nauczania mogła rywalizować z czołowymi uczelniami europejskimi. Dzięki sprawnej polityce międzynarodowej odzyskał Kujawy i |Ziemię Dobrzyńską, natomiast w kwestii Pomorza musiał zadowolić się jedynie tytułem jego zwierzchnika. W wyniku trwających 26 lat (do 1366 roku) wypraw przez Polskę j została zajęta również Ruś Halicka z Haliczem, Lwowem i część Rusi Włodzimierskie. Zorganizował również kongres krakowski, na który przybyło wiele autorytetów ówczesnej Europy - Cesarz, król Cypru, król Węgier i król Danii, z którym zresztą związał się sojuszem. Pozostawił Polskę bez następcy, lecz w kwestii władzy porozumiał się z Ludwikiem Węgierskim, do którego miał w przyszłości należeć tron Polski. Tak oto wygasła dynastia królów Polski z rodu Piastów.
To właśnie dzięki nim po wiekach rządów plemiennych cała władza spoczęła w końcu w rękach jednego człowieka. Podstawowym dziełem tej dynastii nie jest fakt stworzenia europejskiej potęgi militarnej czy gospodarczej, a właśnie stworzenie organizacji państwowej, która będzie działać na tyle sprawnie, by utrzymać się na arenie międzynarodowej, a także w obliczu zagrożeń płynących z zagranicy. Oczywiście wśród władców z rodu Piastów znaleźli się znakomici wodzowie, byli także wyjątkowy nieudacznicy, których decyzje znacznie osłabiły kraj. W trakcie rządów tej dynastii mieszkańcy naszego kraju wkroczyli do Europy jako kupcy, artyści, myśliciele. Doszło do rozwoju poziomu życia w kraju – propagowania nowych metod rolnictwa, rozwarstwiania stanów, rozwoju technologii, rycerstwa, pojawiły się liczne przywileje. Zwiększył się zasięg terytorialny Polski, ale także liczba wsi i miast, liczba ludności czy też poziom wykształcenia. Doszło także do zmian w mentalności – zanikł podział na plemiona, zmieniony na poczucie tożsamości narodowej, zaczęły znikać również pogańskie zwyczaje, zastępowane przez jedną wiarę. Polska zaczęła liczyć się na arenie międzynarodowej, najwięksi władcy zabiegali o nasze poparcie dla swoich działań i decyzji (np. Otto III), wchodzili w rozmaite sojusze i układy. Polska Kazimierza Wielkiego ostatecznie – po kilkudziesięciu latach stabilizacji (i mimo licznych kryzysów po drodze) znacznie nie odbiegała swoim rozmiarem i potęgą od największych europejskich mocarstw. To z kolei pozwoliło Jagiellonom tworzyć kraj, który już za kilka wieków miał stać się prawdziwym mocarstwem Europy.

Jakub Kralka 3E